Dziesiąta

Dziesiąta w historii Lublina początkowo nie istniała. Dzielnica owa była wsią, położoną na południowy wschód od Lublina. Należała do najstarszych osad w pobliżu naszego miasta.

Pierwotnie stanowiła własność królewską (we wsi mieszkali sokolnicy królewscy) . W XIV wieku otrzymał ją archidiakon lubelski za teren między kościołem farnym św. Michała (dziś nieistniejącym) a kościołem dominikańskim. Jako wieś należąca do miasta graniczyła w 1511 r. z wsiami królewskimi Wrotkowem i Chłopiem (nazwa osady dzisiaj nie istnieje, wiadomo, że znajdowała się między Wrotkowem a Zemborzycami, podobnie jak Sulisławice i Rawszyce – przyp. red). W roku 1562 wieś Dziesiąta przypadła jako uposażenie archidiakonowi Jakubowi Montanie. Był doktorem medycyny i teologii, kanonikiem krakowskiem i archidiakonem lubelskim, przyjacielem Jana Kochanowskiego (służył poecie pomocą lekarską). Jan Kochanowski musiał darzyć doktora niezwykłą sympatią, ponieważ stworzył dla niego fraszkę, noszącą tytuł „Do doktora Montana”.

Pierwszą wtórą i trzecią, czwartą wieś i piątą,
Szóstą także i siódmą, ósmą i dziewiątą,
Nie wiem, miły doktorze, w której masz krainie,
Jam tylko był w Dziesiątej, która przy Lublinie .

W latach 1721, 1786 i 1787 Dziesiąta była notowana w parafii Abramowickiej. W 1801 r. miała 39 domów i była majątkiem państwowem. Po powstaniu listopadowym otrzymał ją wraz z innymi wsiami generał rosyjski Teodor Rűdiger (wówczas wieś zaczęła należeć do majoratu Lublin; początkowo sprawowanie władzy nad majoratami traktowano dożywotnio, jednak z czasem stały się dziedziczne), którego spadkobiercy posiadali ją jeszcze w XX wieku. W 1905 roku wieś z folwarkiem i dwoma małymi osiedlami na jej obszarze powstałymi liczyła 53 domy i 2017 mieszkańców.

Na początku XX wieku przyszłość dzielnicy Dziesiąta nierozerwalnie wiązała się z rozwojem miasta. W okresie dwudziestolecia międzywojennego rozwój urbanistyczny i architektoniczny miasta regulowany był działalnością planistyczną władz budowlanych lubelskich. W roku 1922 odbyła się w lubelskim Urzędzie Wojewódzkim konferencja na temat przeznaczenia gruntów z majątków państwowych na rozbudowę miasta, gdzie rozpatrywana była m.in. sprawa folwarku Dziesiąta. Na początku 1923 roku powstał szkic regulacyjny „Plan folwarku Dziesiąta należącego do majoratu Lublin w województwie i powiecie lubelskim położonego”. Łącznie grunta folwarku liczyły 518 212, 73 m2. Dnia 21 grudnia 1924 roku w sali posiedzeń Rady Miasta Lublina, odbyła się konferencja na temat rozwoju miasta w związku ze zbliżającym się terminem rozpisania konkursu na plan regulacyjny Lublina. Projekty dotyczyły m. in. majątku państwowego Dziesiąta, który należało rozparcelować i wytyczyć działki. Wówczas myślano o zabudowie tych terenów przez kolonie pracowników i urzędników kolejowych. Jednakże władze miejskie przy realizacji tych planów napotkały na trudności. Jednym z problemów były kompleksy zabudowań i placów stworzonych na potrzeb wojska. W dzielnicy Dziesiąta przeszkodę taką stanowiły składy amunicyjne w tzw. obozie południowym.

W maju 1925 roku majątek Dziesiąta został przedwstępnie przekazany do parcelacji Komisarzowi Ziemskiemu, w czerwcu rozpoczęto pomiary, a w sierpniu odbyła się klasyfikacja ziemi. W marcu 1926 roku Wydział Gospodarczy Magistratu miasta Lublina, wystosował sprzeciw w sprawie parcelacji do ministra spraw rolnych. Jednak coraz więcej firm i spółdzielni budowlanych pragnęło szybko rozpocząć pracę. Protest został odrzucony i parcele przyznane instytucjom i osobom stały się ich własnością. W kwietniu 1926 r. rozpoczęto pomiary gruntów . Parcele budowlane kupowali m. in. urzędnicy, którzy na zebraniach komitetu wpłacali udział 50 lub 100 zł zadatku na zakup działki. Zainteresowanie budową domków było ogromne, jednakże po latach okazało się, że na 550 parcel, zostało zabudowanych tylko 50.

Dnia 28 kwietnia 1931 r. tereny przedmieścia zostały formalnie włączone w obręb miasta. Przystąpiono do intensywnego wytyczania bocznych ulic i przygotowywano numerację domów. Ostatecznie granice nowej dzielnicy przedstawiały się następująco: od strony wschodniej – od zbiegu ulic Krańcowej i Długiej, środkiem drogi wiodącej do wsi Dziesiąta (tzw. trakt Dziesiąta), następnie Czerniejówką do folwarku Abramowice; od strony południowej – od majątku Abramowice do drogi graniczącej z gruntami Wrotkowa; od strony zachodniej – od Wrotkowa do ul. Wyścigowej linią łamaną; od strony północnej – granicę stanowiła ulica Wyścigowa .

Bibliografia:

S. Kuraś, Dzieje Lubelszczyzny. T. III. Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, Warszawa 1983.

H. Danczowska, Dzielnica Dziesiąta, Lublin 2003.

S. Wojciechowski, A. Sochacka, R. Szczygieł, Dzieje Lubelszczyzny. T. IV. Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, Warszawa 1986.

„Dziennik Zarządu M. Lublina”, 1931 nr 12, s. 951.