Notka z 1967 roku o historycznych dzielnicach naszych

Wesprzyj portal, udostępniając znajomym:

W roku 1967 na łamach „Sztandaru Ludu”, red. Ada Gozdecka poświęciła całą serię artykułów dotyczących Rur, Wieniawy, Bronowic, Tatar i Kalinowszczyzny. My postaraliśmy się streścić co ciekawsze informacje.

Rury (obszar obejmujący rzekę Bystrzycę, Al. Kraśnicką i al. PKWN – ul. Głęboką) nazwę swą zaczerpnęły od wodociągu, na który miasto nasze otrzymało  przywilej w 1471 roku. Sprowadzono w tym celu specjalnego rurmistrza, który pracował nad tą inwestycją przez 8 lat.  W 1514 r. miasto uzyskało wodę  bieżącą. Zakopane w ziemi drążone pnie drzew odprowadzały wodę z Bystrzycy do wieży za ogrodem brygidkowskim, a następnie zasilały kolejne dzielnice. W ten sposób obszar obecnej Al. Kraśnickiej, Al.. PKWN i Bystrzycy otrzymał nazwę Rury.  Był to dawniej zespół majątków klasztornych, stąd też podział na Rury Wizytkowskie, Bonifraterskie, Brygidkowskie, Św. Ducha i Jezuickie (o tem pisaliśmy także wcześniej – Zobacz: „Krótka rzecz o Rurach„). W 1916 roku włączono do miasta jedynie część wsi Rury Brygidkowskie i Rury Świętoduskie. W całości Rury włączono do miasta mocą rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 stycznia 1959 roku.
Zaprojektowano tu osiedla Mickiewicza, Słowackiego i Piastowską. Na rok 1967 osiedle mickiewiczowskie było już zrealizowane, a Słowackiego tylko w części.

Wieniawa była jurydyką szlachecką, a potem prywatnym miasteczkiem. Grunty należały w XV wieku do Lubomirskich, a w XVII w.  stały się własnością Leszczyńskich, herbu Wieniawa, następnie Gorajskich, a wieku XVIII ostały się Tarłom. W roku 1967  Wieniawa stanowiła zespół osiedli na północ od A. Racławickich: osiedla Zachód, Róży Luksemburg i osiedla przy ulicy Puławskiej ( w budowie). W skład jej wchodziły również: Sławinek, Konstantynów, Węglin i Helenów. Na północ od Al.. Warszawskiej znajdował się park. W 1860 roku otwarto tam zakład kąpielowy, jednak nie cieszył się on szczególnym powodzeniem. W latach 60.  teren ten przeznaczono na ogród botaniczny. Istotnym elementem dzielnicy do dzisiaj jest  zespół uczelniany UMCS.

Największą  z dzielnic ówczesnego Lublina były Bronowice. Przekształciły się one z dawnej wsi i folwarku, który uległ poważnemu zniszczeniu podczas powstania listopadowego. Folwark oddany w dzierżawę A. Makarewiczowi w 1822 roku, po roku 1864 przestał być własnością miasta. Rozbudowa Bronowic i Kośminka (nazwa pochodzi od projektodawcy M. Kośmińskiego, właściciela młyna parowego) następowała w latach popowstaniowych. Jednakże proces ten był chaotycznie prowadzony. W 1875 roku,  wg planu A. Zwierzchowskiego założono na Bronowicach ogród. Sąsiadowała z nim stacja sanitarno-epidemiologiczna, a później, od 1889 roku rzeźnia miejska. W latach 1890 – 1916 wzniesiono na Bronowicach 192 domy. Zlokalizował się tu także przemysł metalowy i mineralny. W 1890 roku powstały tam Zakłady metalowe Plage i Laśkiewicz, produkujące w późniejszym okresie samoloty (np. „Łoś”, Lublin R-XIII) i karoserie samochodowe. Wieś została wcielona do Lublina w 1916 roku. Gdy w  1950 roku powstała Fabryka Samochodów Ciężarowych, koniczniecznem stało się wybudowanie mieszkań dla pracowników. W ten sposób powstało osiedle Bronowice I (obszar w obrębie Drogi Męcznników Majdanka, Lotniczej, Pogodnej, Projektowanej i Krańcowej).

Dzielnica Tatary uzyskała swoją nazwę na pamiatkę najazdów tatarskich na Lublin w XIII i XIV wieku. Obszar Tatar był od dawna związany z miastem. Drogą przez daną wieś można było dojechać do przedmiescia Piaski, Nowego Kazimierza, Dziesiątej i wsi Bronowice.
W roku 1538 Jan Fajfer otrzymał przywilej na założenie tu młyna papierniczego. Był to poźniejszy młyn Kraussego, a w 1967 roku młyn nr 1 Zakładów Młynarskich. Lubelski papier z okresu działalności „Papierni” był znaczony herbem „Lewart” od herbu starostów lubelskich – Firlejów. W 1916 roku,  za czasów okupacji autriackiej, Tatary zostały włączone w granice miasta. Pięć lat po zakończeniu budowy FSC, zaczęto budować osiedle dla pracowników owej fabryki.  Obszar osiedla początkowo podzielono na Tatary A, B i C. Było ono zaprojektowane przez:  państwa Androsiuk, S. Fijałkowskiego, E. Makowieckiego i R. Nowakowską. Do 1960 roku wzniesiono na Tatarach A ok. 50 proc. budynków. W tem samem czasie zaczęto budować osiedle Tatary „B”. W 1967 roku osiedle Tatary „C” (rejon ilic Łęczyńskiej, Mełgiewskiej, Gospodarczej, Dworcowej i Hutniczej) zostało zrealizowane w 70 procentach. Brakowało tam jeszcze 3 punktowców. Fakt jest taki, iż wówczas była to najbardziej uprzemysłowiona dzielnica. Obszar jej zamykał się w  granicach: rzeka Bystrzyca, przejazd kolejowy przy Łęczyńskiej, Zadębie III, przez granice FSC do projektowanej  w roku 1967 stacji rozrządowej.

Kalinowszczyzna to jedna z najstarszych dzielnic lubelskich, położona najbliżej Śródmieścia.  To dawna jurydyka szlachecka, która przechodziła różne koleje losu. Była zwana niegdyś Firlejowszczyzną lub Słomianym Rynkiem (gdyż tam odbywał się handel słomą i paszami dla bydła), a w wieku XVI i XVIII była nawet częściowo we władaniu królewskiem. Znajduje się tam prawdopodobnie najstarszy lubelski kościół – kościół św. Mikołaja na Czwartku (powstały prawdopodobnie w 986 roku). Istniało tu też osiedle mieszkalne , być może o charakterze targowym; tędy też wiodła droga handlowa ze wschodu na zachód. Świadczą o tem znaleziska monet arabskich z końca IX w. Tu prawdopodobnie ok. 1000 roku zbudowano osadę, początkowo drewnianą. W 1470 roku  wieś została sprzedana przez kanonika sandomierskiego księdza Zbigniewa, mieszczaninowi lubelskiemu Maciejowi Szklarzowi, a w 1482 roku miasto nabyło ją za 100 grzywien i odtąd stała się folwarkiem miejskim.  W  1606 roku nadbystrzyckie łąki na Kalinowszczyźnie były miejscem zjazdu zwolenników rokoszu M. Zebrzydowskiego.  W 1646 roku, gdy na ziemie Lublina przybyli augustianie, mieszczanie wybudowali im klasztor i kościół św. Agnieszki. Trzy lata po przybyciu augustianów zbudowano tam też klasztor i kościół franciszkanów (obecnie salezjanów). Nad jego rozbudową pracował w XVII wieku architekt Tylman z Gameren. W 1823 roku klasztor został przekształcony na fabrykę sukna, a w 1927 budynek przejęli salezjanie. Budowę nowego osiedla na Kalinowszczyźnie rozpoczęto w 1965 roku. Przez dwa lata stanęło tam 8 budynków mieszkalnych, szkoła i hotel robotniczy.

Źródło:

Ada Gozdecka, „Dzielnice Lublina: Rury, Wieniawa, Tatary, Bronowice, Kalinowszczyzna”, „Sztandar Ludu”, 1967 nr 45, 46, 57, 74, 92, 97.

Kategorie: ,

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *