W latach 1939 – 1945 miasto nasze, tak jak cały kraj, przeżywało ogromną nawałę hitlerowskiego najeźdźcy. Wobec jego działań uformowały się przeróżne organizacje polityczne i wojskowe, których celem była obrona miast i wsi na terenie całej Polski. Oprócz tych organizacji istniały takie o charakterze paramilitarnym, pozostające pod wpływem różnych ugrupowań politycznych. I tak, pod wpływem Armii Krajowej działał konspiracyjny ruch młodzieżowy polskiego harcerstwa, który w okresie okupacji nosił kryptonim Szare Szeregi.
Istotną rolę wśród lubelskiego harcerstwa odegrała Chorągiew Żeńska, na czele której stanęła Maria Walciszewska. Po jej samobójczej śmierci w 1941 roku stanowisko owe objęła Danuta Magierska. Po 1943 roku Chorągwią Żeńską kierowała Maria Świtalska, a potem Maria Daszkiewicz. Ich zadaniem była ciągła pomoc więźniom Majdanka, która polegała między innemi na gotowaniu zup, przygotowywaniu suchych posiłków oraz wysyłaniu ich do obozu. Harcerki zajmowały się także sierotami i dziećmi wysiedlonemi przez okupanta. Powadziły dwie ochronki i dwa punkty dożywiania.
Czynny udział w działalności podziemnej brali jednakże harcerze. W dniu 15 marca 1943 roku krąg harcerzy z Lublina powołał I Tajną Drużynę Lubelską, której komendantem był prawdopodobnie prof. Eustachowicz. Wkrótce potem powstało aż 19 zastępów tej organizacji w naszem mieście, a wśród nich między innemi:
- „Łosie” i „Bawoły” na Bychawskiej
- „Bizony” na Dziesiątej
- „Wilki” i „Niedźwiedzie” na Bronowicach
- „Borsuki” i „Kozły” na Krochmalnej
- „Sobole” i „Gronostaje” na Lubartowskiej
- „Jelenie” na terenie szkoły budowlano-elektrycznej
- „Orły” na Krakowskim Przedmieściu
- „Sępy” na Rurach Jezuickich
Chorągiew Lubelska nosząca kryptonimy Zboże i Oficyna IV działała jedynie w naszem mieście. Organizacja ta dzieliła się na trzy szczeble: Zawisza (wiek od 12 do 15 lat), Bojowe Sokoły (od 16 do 18 lat) i Grupy Szturmowe (powyżej lat 18). Ich zadaniem było przede wszystkim dokonywanie akcji tzw. małego sabotażu.
Źródło:
Lublin 1317 – 1967, pod red. Henryka Zinsa, Lublin 1967.