O naszej miejskiej gwarze, I – O

Wesprzyj portal, udostępniając znajomym:

W ubiegłym miesiącu przedstawiliśmy Państwu pierwszą część naszego opracowania, dotyczącego gwary Lublina (O naszej miejskiej gwarze, A-H – Październik 2014). W tym miejscu pragniemy też przypomnieć, że poniższe wyrażenia pierwotnie zostały opisane w artykule pt. „Przyczynki do nowego słownika języka polskiego”autorstwa Rafała Lubicza, znajdującego się w „Pracach Filologicznych” T. IV, z. 1. z 1892 roku. Praca ta zawierała zbiór prowincjonalizmów z Kujaw, Kaliskiego, Kieleckiego, Lubelskiego, Podlasia i Łomżyńskiego. Zadanie nasze polegało na wypisaniu słów odnoszących się jedynie do gwary miejskiej (grodzkiej) i ówczesnych przedmieść, które dziś są dzielnicami Lublina.J
Jaducha – kaszel, duszność (Lublin);
Jadwienta (od Jadwent) – adwent w liczbie mnogiej; „to było jeszcze w jadwienta” (Abramowice);
Jakoratnie – akurat, akuratnie (Lublin);
Jarchać się – kłócić się, drzeć się z kimś (Abramowice); jargać się, jargolec se;
Jarmolicha – pogardliwe przezwisko starych kobiet (Lublin);
Jaz – aż (Lublin, Ponikwoda);
Jąkajła – jąkała (Lublin);
Jedłośnie – „Kowaj ze zuzulu, kowaj ze jedłośnie, * Zapłać ze Marysiu za wionek załośnie” – z pieśni (Ponikwoda);
Juze – już; „Juze stamtąd nie obacy, nawet swojej maty” – pieśń wojacka (Ponikwoda);

K
Kaliciarz – osoba, która nosi kalitę – torbę skórzaną (Lublin);
Kędzierzowaty – „Nie chciała Marysia talara bitego, * Wolała Jasieńka kędzierzowatego” (Ponikwoda);
Kiele – koło; „Okręcił mu sie kiele syi” (Ponikwoda);
Kloryk – kleryk (Głusk);
Koczmołuch – piecuch, brudas (Lublin);
Kołatawka – klekotka używana w kościele, ale także narzędzie przywiązywane szkodnym bydlętom (Głusk);
Kołpakowata capka – czapka barankowa wysoka (Abramowice);
Kompanować – być z kimś w kompanii, kolegować się (Głusk);
Korcować – dawać korzec zboża; „Nasz panieńko się raduje, * Bo mu każda kupeczka korcuje.” (Bronowice);
Korowal – korowaj (rodzaj kołacza z pieczywa pszennego lub żytniego – przyp red.) (Ponikwoda);
Korycizna – parów (Ponikwoda);
Kować – kukać; „Na tej jedlinie zuzula kowała”; „Kowaj ze zuzulu kowaj ze” (Ponikwoda);
Koziołek – podstawka do noży, widelców i łyżek (Lublin);
Krolówna – królewna (Ponikwoda, Lublin);
Krzacyna – zbiorowo: krzaki (Głusk);
Krześląg – szeslong (Lublin);
Kusztyga – kulawy (Lublin);
Kutryca – przekleństwo na stare kobiety; „U ty stara kutryco” (Jakubowice);
Kwak – kaczor (Jakubowice);

L
Lachmus – farba niebieska, którą miesza się z wapnem (Lublin);
Lady – (kto) lada, byle; „Swego wianeceńka, lady komu nie dom.”; „Ty, Jasiu, kurzyne, * Ja lady mięsine (Będziewa jedli)”; (Ponikwoda);
Lagrowy ulepek – ulepek ślazowy (Lublin);
Latoróstek – latorośl; „Juz ci moi jabłonecce rok miniów, * A juz ji sie latoróstek rozwinón”, pieśń weselna (Ponikwoda);
Lemięcha – pogardliwie człowiek niezdarny (Lublin);
Na litery stawiać – trzymać na loterii (Głusk);Ł
Łachać – biegać, latać bez celu; „łachas, bestyjko, łachas i nie mozes się nałachać”, (Abramowice);
Łańcug – łańcuch; „Śtyry kónie w cugu, Śtyry na łańcugu”; (Ponikwoda);
Łasztówka – jaskółka (Lublin);

M
Malisa – Melissa (Ponikwoda);
Małocha – przezwisko nadawane wałkującym, tj. nie wymawiającym głoski ł; wałkonie (Abramowice);
Maść od owocu – szara maść, (Lublin);
Maty – matka; „Juze stamtąd nie obacy, * Nawet swojej maty”; pieśń wojacka (Ponikwoda);
Meus – Emaus: „w poniedziałek wielkanocny chodzą na meus” (Lublin);
Mętra – gieometra (Abramowice);
Miesce – miejsce (Jakubowice);
Mieszcki – miejski (Głusk);
Miętusowe sadło – tran (Lublin);
Modlitew – modlitwa (Abramowice);
Morkotać, Mórkotać – szemrać, (Lublin);

N
Naduciekać – w połączeniu z uciekać: „Żebym uciekała i
naduciekała”, pieśń (Ponikwoda);
Najść – znaleźć; „Posed za nim braciseńko, * nie nased, ej nie nased” pieść weselna (Ponikwoda);
Namurszony – zachmurzony: „chodzi namurszony”, (Lublin);
Na opaszki nosić odzież – nosić nie na rękawy, lecz okrywając się tylko (Lublin)
Nawisny – (nawistny) przyjazny (Lublin);
Niedopyrz – nietoperz: „Naści Jasiu niedopyrzu” (Ponikwoda);
Niedziołeńka – niedziela; „Przyjdzie niedziołeńka, to się wytańcuje”; (Ponikwoda);
Niepeć – nie można: „jak jedno wziąść, to drugiego niepeć; (Lublin);
Nieużyczny człowiek – nieużyty (Lublin);
Niewierniczka – niewierna: „Wy druchniczki, niewierniczki, * Nie wiernie mi służycie”, pieśń (Bronowice);

O
Obłogiem leżeć – obłożnie (Głusk);
Obrywka – bywalec; „ Ja człowiek światowy * Światowa obrywka”; (Ponikwoda);
Obrządek – porządek, spełnienie dziennych czynności koło gospodarstwa (Głusk);
Odbit – odbicie się nogi od chodzenia (Głusk);
Odsiedziały chleb – przepieczony, gdy skóra od środka odchodzi (Lublin);
Ogrodowy – ogrodnik, dzierżawiący ogród – sadowy, (Lublin);
Okórok – miotła zdarta, drapak; „Bili mnie mamusia * W sieni okórokiem”, (Ponikwoda);
Okpisz – oszust (Lublin);
Okropniasty – okropny (Lublin);
Oliś – zdrobniale Aleksandra, Olesia: „Oliś moja Oliś co dziecyno wolis”, (Ponikwoda);
Oplotki – oplecenie: „Podaj matulu kwiatki * Marysi na oplotki”, pieśń weselna (Ponikwoda);
Opór – zanogcica (Lublin); zapalenie ropne med. (przyp. red.);
Osteryjd – austeryja, karczma (Ponikwoda);
Osukanka – kobieta oszukująca: „Bo te podolanki * Same osukanki”, (Ponikwoda);

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *