15 sierpnia 1317 roku doszło do podpisania aktu lokacji miasta na prawie magdeburskim. Tym samym został zatwierdzony program przebudowy Lublina.
W pierwszej części aktu zawarto opisanie majątku wójta dziedzicznego i jego dochodów z miasta. Lublin drogą w/w aktu otrzymał pod zagospodarowanie 100 łanów frankońskich ziemi (tj. ok. 2500 ha). Jednakże areał przyznany wójtowi nie został jeszcze określony, więc można przypuszczać, że obszar miasta w czasie wystawiania aktu nie był jeszcze wymierzony.
Wójt otrzymał 1/3 wpływów z kar sądowych oraz dochody z jatek, kramów i karczem miejskich, z ław piekarskich i szewskich, z każdego szóstego sklepu sukienniczego i rzeźni miejskiej. Dodano mu łaźnię miejską i prawo do wybudowania młynów nad rzekami w granicach miasta, a także prawo wyłącznego połowu ryb w Wielkim Stawie na Bystrzycy i na Czechówce.
Prawo magdeburskie gwarantowało mieszczanom lubelskim wolność osobistą oraz wolność handlu i świadczenia usług. Wójt dostał prawo do sądzenia mieszkańców. Stworzono oddzielny okręg sądowy, który był pod jurysdykcją wójta dziedzicznego. Mieszczanie mieli prawo apelacji od wyroków wójta do sądu książęcego.
Ówcześni mieszkańcy Lublina otrzymali teren pod wygon bydła, zw. Skotnik. Dzisiaj na podstawie źródeł XVI wiecznych wiadomo, że dzielił się on na 3 części. Jedno pastwisko znajdowało się na terenie dzisiejszej Kalinowszczyzny, drugie za stawem w dolinie Czechówki, a trzecie między miastem a wsią Wrotków. Ponadto mieszczanie przez następne 20 lat byli zwolnieni z podatków i powinności. A po zakończeniu tego okresu mieli płacić po 1 wiadrunku, czyli 1.4 grzywny z łanu (12 groszy). Łokietek zwolnił też mieszczan z opłat celnych na obszarze państwa.
Nie wiadomo dokładnie kiedy dokonano lokacji przestrzennej, czyli rozmierzenia gruntów i przestrzeni miejskiej. Inwestycja objęła 7ha powierzchni czyli całe Wzgórze Staromiejskie. Ujednolicono następnie strukturę własnościową oraz czynsze. Na przykład przejęto osadę archidiakona, który w zamian otrzymał wieś Dziesiąta.
Miasto rozplanowano, zachowując pewne elementy dotychczasowego podziału przestrzeni. W jej obręb włączono przedmieście pomiędzy południowym skrajem, a kulminacją wzgórza, na którym później stanęła Brama Krakowska. W krótkim czasie zasypano fosę i zniwelowano wał, oddzielającą osadę pierwszej lokacji od przedmieścia na łuku Złota – Rybna.
W centrum wytyczono czworoboczny rynek o powierzchni 0,4 ha, a przy jego północno-zachodniej pierzei zlokalizowano główną ulicę – kontynuację ul. Grodzkiej. Była to ulica Krakowska, dzisiaj Bramowa. Był to układ zbliżony do szachownicowego, charakterystycznego dla tego typu lokacji. Wzdłuż ulic wytyczono działki, które miały różne wielkości. Początkowo prawdopodobnie było ich ok. 120. Zabudowane domami drewnianymi. Jedyną budowlą murowaną był kościół św. Michała.
Po powiększeniu terytorium usypano wały, a najważniejszych strategicznie miejscach wybudowano dwie prostokątne wieże. Jedną z nich była tzw. Wieża Wójtowska w linii murów obronnych, drugą znajdująca się dziś w pobliżu Bramy Krakowskiej. Trzecią wieżą była Brama Grodzka, która wyglądem początkowo przypominała Krakowską.
Bibliografia:
R. Szczygieł, Wokół lokacji Lublina, W: “Hereditas praeteriti. Addiamenta archaeologica et historia dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, pod red. Haliny Taras i Anny Zakościelnej, Lublin 2009.
R. Szczygieł, H. Gmiterek, P. Dymmel, Lublin. Dzieje miasta T.1 Od VI do końca XVIII wieku, Lublin 2008.
Plan m. Lublina z poł. XVII w. [http://bc.wbp.lublin.pl – dostęp sierpień 2017]
Dodaj komentarz