Przy Alejach Racławickich w Lublinie stoi dość mały kościół o całkiem imponującej historii. Został zbudowany w 1904 roku i początkowo był cerkwią prawosławną dla wojska i policji carskiej. Budowniczymi tego kościoła byli żołnierze 18 Brygady Artylerii armii carskiej, która stacjonowała w Lublinie. Nie bez przyczyny usytuowano go przy al. Racławickich, niedaleko rogatki warszawskiej, gdyż tam właśnie znajdowały się koszary wojskowe.
Poświęcenia i oddania do użytku cerkwi dokonał generał – gubernator Włodzimierz Tchórzewski i jego zastępca Włodzimierz Smirnow oraz liczni przedstawiciele władz miejskich i wojskowych z Garnizonu Lublin.
I tak było przez 11 lat. Kiedy do Lublina wkroczyły wojska austriackie, cerkiew została zamknięta. Przez kolejne 3 lata stała nieużywana i niszczała. Po I wojnie światowej były „zakusy”, by obiekt stał się obiektem użyteczności publicznej dzięki zamianie go w kino, bądź łaźnię.
Na drodze takim zmianom, stanął ówczesny Biskup Lubelski Marian Leon Fulman. Na jego prośbę Biskup Polowy Wojska Polskiego Generał Stanisław Gall mianował Proboszczem Garnizonu Lublin kapłana diecezji warszawskiej ks. kpt. Stanisława Małka, który zajął się także niszczejącą cerkwią pułkową. Cerkiew dostosowano na potrzeby liturgii katolickiej. Nadano też kościołowi nową nazwę: „Załogowy Kościół Wojska Polskiego w Lublinie”.
Punktem kolejnym, ważnym dla historii kościoła, był rok 1925. To wtedy kapelanem wojskowym w Lublinie został kapłan diecezji łuckiej ks. mjr Antoni Żyźniewski.
W czasie jego służby w Garnizonie Lublin w 1926 roku dekretem Nuncjatury Apostolskiej w Polsce zatwierdzono Statut Duszpasterstwa Wojskowego. Przy dziesięciu Okręgach Korpusu utworzono Dekanaty Wojskowe, które obejmowały personalne parafie wojskowe. Nasze miasto stało się siedzibą Dekanatu Wojskowego OK. NR. II.
29 kwietnia 1926 roku Biskup Polowy Wojska Polskiego Generał Stanisław Gali nadał świątyni tytuł Niepokalanego Poczęcia NMP. Wtedy to tej parafii zaczęły podlegać wszystkie jednostki wojskowe, żołnierze zawodowi oraz ich rodziny w powiatach: lubelskim, lubartowskim i janowskim. Uproszczono też nazwę kościoła do: Kościół Garnizonowy w Lublinie.
Od 5 listopada 1928 roku w Lublinie pracował kapelan Marynarki Wojennej RP, kapłan diecezji sandomierskiej ks. kmdr ppor. Władysław Miegoń. Bardzo czynnie włączył się w wielkie dzieło restauracji i przebudowy kościoła przeprowadzone w latach 1927-1932 według planów opracowanych przez por. inż. Władysława Wojciechowskiego.
Starano się wtedy zatrzeć na zewnątrz i wewnątrz budynku wszelkie ślady architektury cerkiewnej. Przebudowano dach, zdjęto typowo cerkiewną kulę z wieży, pobudowano trzy ołtarze, umieszczono po prawej i lewej stronie ołtarza słownego figur św. Jerzego i św. Marcina, zainstalowano ambonę i chrzcielnicę, sprowadzono zakupione z budżetu wojskowego organy wykonane przez firmę “Jezierski”. Polichromię wnętrza kościoła wykonali pod kierunkiem profesora Karola Frycza artyści malarze Stanisław Cegielski i Henryk Plich oraz rzeźbiarz Wojciech Durek. Wszystkie prace nadzorował szef budowy kpt. inż. Ignacy Graca.
Uroczystość konsekracji Kościoła Garnizonowego w Lublinie odbyła się 30 września 1933 roku.
Konsekracji kościoła dokonał Biskup Polowy Wojska Polskiego Generał Józef Gawlina, przy udziale wojska z dowódcą DOK II gen. Jerzym Dobrodzickim na czele, przedstawicieli władz wojewódzkich i miejskich oraz bardzo licznie zgromadzonych mieszkańców Lublina.
W latach 1934 – 1939 proboszczem parafii wojskowej w Lublinie i dziekanem OK. II był kapłan diecezji włocławskiej ks.ppłk dr Edmund Nowak. To właśnie z jego inicjatywy w 1935 roku Wojsko i Społeczeństwo Ziemi Lubelskiej ufundowało dla Kościoła Garnizonowego trzy dzwony, upamiętniając w ten sposób XX rocznicę bitwy Legionów Polskich pod Jastkowem. Odlewy zostały wykonane w Przemyślu u Felczyńskich. Otrzymały one imiona: Józef (dla uczczenia Józefa Piłsudskiego), Władysław (dla uczczenia zasług Biskupa Legionowego Władysława Bandurskiego) i Maryja (ku czci Królowej Korony Polskiej). Uroczystego poświęcenia dzwonów w dniu 18 sierpnia 1935 r dokonał Biskup Lubelski Marian Fulman.
W czasie działań wojennych wieża kościoła została poważnie uszkodzona. Decyzją kurii lubelskiej w czasie wojny Kościołem Garnizonowym opiekowali się Ojcowie Jezuici prowadząc dalej prace duszpasterską na obszarze dawnej parafii wojskowej. Od 1944 roku w Kościele Garnizonowym odprawiali Msze św. kapelani poszczególnych jednostek wojskowych stacjonujących przejściowo w Lublinie. Tak więc w czasie działań wojennych w Lublinie przez krótki okres czasu pracowało 40 kapelanów wojskowych.
4 kwietnia 1976 roku przy Kościele Garnizonowym została erygowana przez Biskupa Lubelskiego Bolesława Pylaka parafia cywilna wydzielona z terytorium Parafii Nawrócenia św. Pawła i obejmująca znaczny obszar miasta. Pierwszym wikariuszem w historii nowej Cywilno-Wojskowej Parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Lublinie został mianowany ks. dr Janusz Kania.
W 1981 roku rozpoczęto budowę domu katechetycznego i plebani przy kościele garnizonowym.
Po przywróceniu Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego w 1991 roku Biskup Polowy Wojska Polskiego Generał Sławoj Leszek Głódź erygował w Lublinie parafię wojskową.
Zapraszam też do lektury archiwalnego artykułu:
Źródło:
H. Gawarecki, Cz. Gawdzik, Lublin i okolice, Lublin 1980.
Historia parafii, [http://garnizonowy.pl/historia-parafii/ – dostęp kwiecień 2020]
Album „Dom Żołnierza w Lublinie” [ https://dlibra.kul.pl/dlibra/publication/5588/edition/18625/content – dostęp kwiecień 2020]