Rozwój stosowania betonu w budownictwie na terenie Lublina i województwa lubelskiego napotykał na pewne wyzwania w okresie międzywojennym. Do 1918 roku niewielki ruch budowlany w regionie nie sprzyjał rozpowszechnianiu się betonu jako materiału konstrukcyjnego. Mimo to można zauważyć, że zakres zastosowania tego materiału w budownictwie się rozszerzał. Niestety, lokalne warunki oraz szereg czynników utrudniały postęp w tej dziedzinie i ograniczały zastosowanie nowoczesnych metod budowy.
Ważnym elementem infrastruktury budowlanej regionu była jedna cementownia, która powstała w Lublinie w 1894 roku pod nazwą „Towarzystwo Akcyjne Lubelskiej Fabryki Portland Cementu Firley”. Ze względu na wyczerpanie się miejscowych surowców, w 1913 roku rozpoczęto budowę nowej fabryki w Rejowcu, która jednak uruchomiona została dopiero w 1925 roku. Niewątpliwie konieczność sprowadzania cementu z innych województw w latach 1913-1925 przyczyniła się do różnic w cenach w porównaniu do innych materiałów budowlanych. W przypadku budownictwa mieszkalnego zastosowanie betonu, żelbetu czy cegły zależy również od dostępności odpowiednich materiałów w danej miejscowości, zarówno pod względem trwałości, jak i ceny.
Niestety, w Lublinie i okolicy brakowało także żwiru rzecznego i tłucznia, dlatego trzeba było sprowadzać je z odległych województw. Podobna sytuacja dotyczyła piasku, który był zanieczyszczony domieszkami kamienia i zawierał dużą ilość drobnych ziaren. To powodowało, że trudno było ocenić wytrzymałość betonu przy użyciu lokalnego piasku na podstawie dotychczasowych prób. Ze względu na te czynniki beton nie znajdował szerszego zastosowania w budownictwie w Lublinie, zarówno betonowym, jak i żelbetowym.
Z wymienionych powodów, jakkolwiek pierwsze konstrukcje żelbetowe w Lublinie (most na rzece Bystrzycy) wykonano już w 1909 roku, to dopiero w 1923 roku został wykonany w Lublinie pierwszy budynek mieszkalny o szkielecie z żelbetu. W 1924 roku dla gazowni miejskiej w Lublinie użyto 132 słupów betonowych „Raymonda” razem z płytą żelbetową o grubości 0,50 m. Projekt wykonał inż. arch. Bohdan Krauze.
W latach 1925-1927 wykonano w Lublinie przez firmę Ulen & Co kilka większych budowli żelbetowych przy budowie miejskich wodociągów i kanalizacji. Między innymi wykonano zbiornik żelbetowy dla wody (ok. 1000 m³), studnie Imhoffa (ok. 3000 m³), piaskowniki i stację pomp ściekowych (ok. 500 m³), syfon kanalizacyjny pod rzeką Bystrzycą (ok. 100 m³). Również żelbet był szeroko stosowany jako element konstrukcyjny w budynkach murowanych dla wodociągów, kanalizacji, elektrowni i rzeźni w postaci stropów grzybkowych lub żebrowych, na słupy, dachy, schody, fundamenty, belki nad większymi otworami itp. Ogółem przy wykonywaniu robót betonowych i żelbetowych przez firmę Ulen zużyto około 6000 ton cementu.
Jednocześnie w Lublinie ukończono budowę młyna o żelbetowej konstrukcji szkieletowej oraz żelbetowych elewatorów zbożowych Państwowych Zakładów Przemysłowo-Zbożowych. Ponadto wykonano żelbetowy wiadukt kolejowy, do budowy którego użyto miejscowego piasku (z ulicy Bychawskiej).
Równolegle z ruchem inwestycyjnym w latach 1925-1928 istniał w Lublinie pewien ruch większy w budownictwie mieszkalnym. Jako typowe przykłady stosowania żelbetu w budownictwie mieszkaniowym w Lublinie przytaczamy następujące: gmach Izby Skarbowej (schody, słupy), gmach Poczty Nr. 2 (słupy, podciągi, stropy sklepieniowe), gmach Gimnazjum Biskupiego (słupy dźwigające ściany wewnętrzne i stropy), dom mieszkalny inż. S. przy ulicy Ogrodowej (dwa słupy o wymiarach 28 x 28 cm, zamiast ściany kominkowej), gmach Szkoły Zawodowej Żeńskiej (fundamenty, stropy grzybkowe, słupy, podciągi, łącznie około 300 m³ żelbetu), gmach Okręgowego Urzędu Ziemskiego (słupy, podciągi, stropy), dom mieszkalny p. św. przy ulicy Lipowej (belki nadokiennepodkowiaste itp. – rys.1 ) Dom Strażacki (belki, podciągi, wspinalnia – rys.2), Dom Żołnierza (strop kasetonowy nad salą teatralną o rozpiętości 18 m, ciężar każdej z 8 belek wynosił przeszło 401 ton), Dom Urzędników Państwowych przy ulicy Lubomelskiej (stropy systemu I-steg, schody) itp. Do tych budowli należy także zaliczyć: Gimnazjum im. Staszica i Szkołę Budownictwa, gdzie zastosowanie żelbetu ogranicza się do dostosowania stropów żelbetowych kasetonowych, żebrowych, systemu Polonia, schodów itp.
Żródło:
Technik Lubelski [http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/744/edition/647/content – dostęp czerwiec 2023]
Pomoc w zredagowaniu artykułu, przepisaniu go, a także przeredagowaniu udzielił ChatGPT.
