Rok 1908 był pełen napięć etnicznych i społecznych w wielu regionach Imperium Rosyjskiego, w tym na ziemiach polskich, które wówczas znajdowały się pod zaborami. Jednym z dramatycznych wydarzeń tamtego okresu była decyzja włościan z gminy Zwierzyniec lubelski, dotycząca wydalenia Żydów z ich społeczności. Wydarzenie to jest szczególnie warte uwagi ze względu na swoje konsekwencje i odbicie nastrojów społecznych panujących w tamtym czasie.
Na początku XX wieku, na terenie zaboru rosyjskiego, relacje między różnymi grupami etnicznymi były napięte. Wiele wsi i miasteczek zamieszkiwanych przez Polaków, Ukraińców i Żydów borykało się z problemami gospodarczymi, które często prowadziły do eskalacji konfliktów na tle narodowościowym i religijnym. Zwierzyniec, niewielka wieś w powiecie zamojskim, stała się sceną takiego konfliktu w 1908 roku.
W ciągu kilku miesięcy poprzedzających wydarzenie, włościanie z gminy Zwierzyniec postanowili podjąć drastyczne kroki wobec Żydów zamieszkujących ich tereny. Zebrali się na lokalnych zebraniach, na których uchwalili, że Żydzi powinni opuścić wieś, ponieważ ich obecność była postrzegana jako niezgodna z zasadami wspólnoty wiejskiej. Decyzję tę tłumaczono tym, że Zwierzyniec jest wsią, w której Żydzi „mieszkać nie mogą”.
Uchwały dotyczące wydalenia Żydów nie były odosobnionym przypadkiem. Podobne decyzje zapadały również w innych wsiach regionu, choć nie wszyscy mieszkańcy byli zgodni co do takiego postępowania. Niemniej jednak, w większości przypadków, uchwały te były przyjmowane z aprobatą.
Kiedy włościanie ze Zwierzyńca przesłali swoją uchwałę do władz, sprawa nabrała poważnego charakteru. Wkrótce, z polecenia naczelnika powiatu zamojskiego, wydano rozkaz, aby Żydzi opuścili swoje domy stojące na gruntach włościańskich. Termin na opuszczenie domów był krótki, a w przypadku niewywiązania się z rozkazu, przewidywano przymusowe usunięcie.
Żydzi dotknięci tą decyzją natychmiast rozpoczęli starania o jej anulowanie. Udali się do władz powiatu z prośbą o interwencję, jednak ich apele spotkały się z odmową. W odpowiedzi na to, działacze żydowscy z pobliskiego Zamościa podjęli próbę interwencji na wyższym szczeblu, zwracając się do gubernatora oraz posła żydowskiego Niselowicza. Mimo tych działań, odpowiedź ze strony władz gubernialnych nie nadeszła na czas.
Wydarzenie to dotknęło kilkuset Żydów zamieszkujących powiat zamojski. Mimo że początkowo spodziewano się, że gubernator wyda pozwolenie na ich dalszy pobyt, sytuacja pozostawała niepewna. Pojawiły się także informacje, że gubernator rozważa oddanie sprawy każdego Żyda do sądu, co mogłoby dać nadzieję tym, którzy posiadali dawne kontrakty z włościanami, na pozostanie na terenie wsi.
Decyzje takie jak ta podjęta w Zwierzyńcu były wynikiem wielowiekowych uprzedzeń i animozji, które nasilały się w obliczu trudności gospodarczych. Działania włościan z 1908 roku odzwierciedlały głęboko zakorzenione stereotypy i strach przed obcymi, a także chęć zachowania kontroli nad wspólnotą wiejską.
Źródło:
Kurjer, 1908 nr 158 [http://bc.wbp.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=4087&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI= – dostęp lipiec 2024]
Dodaj komentarz