Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) obchodzi swoje 90-lecie, co czyni go jedną z najstarszych instytucji państwowych w Polsce. Założony 24 października 1934 roku, ZUS połączył różnorodne systemy ubezpieczeniowe w jeden centralny organ, oferując wsparcie w zakresie rent, emerytur, zasiłków oraz ochrony zdrowia pracowników. Początki działania Zakładu na terenie województwa lubelskiego sięgają także tego samego roku, kiedy to otwarto pierwsze oddziały w Lublinie (Hipoteczna 4) i Zamościu (Partyzantów 5).
Okres przedwojenny
W latach 30. ZUS odgrywał kluczową rolę nie tylko w zarządzaniu świadczeniami finansowymi, ale także w propagowaniu zdrowego stylu życia. Organizował wystawy edukacyjne dotyczące walki z chorobami i alkoholizmem oraz oferował ubezpieczonym opiekę zdrowotną. Instytucja prowadziła szpitale, sanatoria oraz kolonie zdrowotne dla dzieci. Finanse ZUS były stabilne, a nadwyżki inwestowano w rozwój infrastruktury medycznej i mieszkaniowej.
II wojna światowa i okupacja
Kiedy we wrześniu 1939 roku Lublin został zbombardowany przez wojska niemieckie, działalność ZUS, wtedy funkcjonującego jako Ubezpieczalnia Społeczna, nie została przerwana. Zakład szybko przystosował swoje struktury do warunków wojennych, zmieniając niektóre z placówek w punkty ratowniczo-sanitarne. Nawet w obliczu wojny kontynuowano opiekę zdrowotną, dostarczając leki i usługi medyczne zarówno ubezpieczonym, jak i osobom spoza systemu za minimalną opłatą.
Zakład Ubezpieczalni Społecznej miał w Lublinie rozbudowaną strukturę, z zakładami leczniczymi, takimi jak Przychodnia Przeciwgruźlicza i Przychodnia Chirurgiczna, które działały przez całą dobę. Szczególnie aktywnie Ubezpieczalnia reagowała na zagrożenia związane z epidemiami, organizując szczepienia ochronne przeciwko chorobom zakaźnym.
Podczas wojny Ubezpieczalnia wypłacała zasiłki chorobowe, pogrzebowe oraz renty. W krytycznych dniach września 1939 roku wypłacono w ramach świadczeń chorobowych kwoty porównywalne z okresem przedwojennym, co świadczy o determinacji i sprawności instytucji w trudnych warunkach.
Powojenna odbudowa i zmiany systemowe
Po zakończeniu wojny ZUS stanął przed wyzwaniem odbudowy swoich struktur oraz dostosowania działalności do zmienionych granic Polski. Wiele z nieruchomości Zakładu zostało zniszczonych, a straty w personelu były znaczne. Mimo to, Zakład wznowił wypłaty świadczeń oraz organizację opieki zdrowotnej.
W latach powojennych ZUS musiał stawić czoła kolejnym zmianom systemowym, w tym likwidacji w 1955 roku i przeniesieniu zadań do związków zawodowych oraz ministerstwa. Po kilku latach jednak, w 1960 roku, ZUS został przywrócony, kontynuując swoją misję zapewnienia ubezpieczeń społecznych.
Źródło: