Pierwsze dni po wyzwoleniu Lublina w 1944 roku były pełne intensywnych wydarzeń, a miasto stawało się nowym ośrodkiem polskiej władzy. W tym gorącym okresie powstała pierwsza powojenna polska gazeta – „Rzeczpospolita”. Było to zadanie na miarę wyzwań tamtych czasów – ogromne, emocjonujące, a jednocześnie wymagało szybkich decyzji i działań.
Ekipa odpowiedzialna za stworzenie gazety składała się głównie z wojskowych, a każdy z członków działał z determinacją. Zakwaterowanie znaleźli przy ul. Spokojnej, gdzie panowała atmosfera daleka od spokoju, bowiem Lublin stał się centrum działalności Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Pomimo ciasnych warunków i braku czasu, praca nad gazetą ruszyła błyskawicznie. Nocami gwiaździste niebo rozciągało się nad miastem, ale zespół nie miał chwili wytchnienia – wszystkie wysiłki skupiały się na zrealizowaniu zadania.
Pierwszy numer „Rzeczpospolitej” wydano w eleganckim budynku przy Krakowskim Przedmieściu, który wcześniej należał do Niemców. Ekipa dziennikarzy, wsparta przez drukarza Szczukę, szybko zorganizowała niezbędne wyposażenie, a niemieckie meble wyleciały przez okna. Redakcja dzieliła zadania, ale atmosfera była pełna napięcia – każdy chciał przyczynić się do historycznego momentu.
Wszystko działo się w zawrotnym tempie. Już po jednej dobie gotowy był pierwszy numer gazety. Drukarnia tętniła życiem, a Jerzy Borejsza, jeden z liderów zespołu, dzwonił bez przerwy, organizując papier, kolportaż i inne potrzebne elementy. Borejsza był duszą projektu – jego charyzma przyciągała ludzi z różnych środowisk, od pisarzy po aktorów. Jego zdolność do jednoczenia zespołu była kluczowa w tych trudnych czasach.
Gdy „Rzeczpospolita” pojawiła się w rękach mieszkańców Lublina, odbierano ją z niedowierzaniem. Ludzie dotykali gazetę, jakby była czymś nieosiągalnym, niemal cudem. Gazeta była symbolem odrodzenia się wolnej Polski, chociaż to dopiero początek długiej i wyboistej drogi. W redakcji praca trwała nieprzerwanie – dniami i nocami.
Wkrótce do Lublina zaczęły zjeżdżać kolejne osoby – literaci, artyści, intelektualiści. Wszyscy chcieli dołączyć do tworzącego się środowiska „Rzeczpospolitej”. Ekipa, która początkowo spała w jednym małym pokoju na siennikach, przeniosła się do większego budynku, dawnego niemieckiego kasyna oficerskiego przy ul. Radziwiłłowskiej. Był to pałac w porównaniu do poprzednich warunków, choć szybko i tam zrobiło się tłoczno.
Jednym z bardziej wyjątkowych momentów w historii powstania gazety był przyjazd schorowanego Stefana Jaracza, który mimo złego stanu zdrowia, chciał wnieść swój wkład do gazety. Zamieszkał razem z redakcją i próbował pisać o teatrze, nawet gdy choroba powoli go wyniszczała.
Tak oto, w upalne dni lata 1944 roku, w atmosferze pełnej emocji i wolności, powstała pierwsza powojenna polska gazeta – „Rzeczpospolita”. Była to praca ludzi z pasją, zdeterminowanych do odtworzenia wolnej Polski, mimo chaosu i trudności, jakie napotykali na swojej drodze.
Pierwszy numer miał w nagłówku Chełm, dopiero w drugim numerze pojawił się Lublin.
Źródło:
Anatol Mikułko, Pierwsza Polska Gazeta, W: Kamena : kwartalnik społeczno-literacki R. XXI (XIII), Nr 1-3 (91-93) styczeń-lipiec 1954
