Bychawka – kilka słów o miejscowości w dolinie Kosarzewki

Gdy z Lublina kierujemy się 20 km na południe, mijamy dolinę, w której płynie Kosarzewka – niewielka rzeczka, która w Bychawce narzuca rytm życia tej wsi. Otoczona zielenią, z kościelną wieżą rysującą się na tle nieba, wygląda jak ze starodawnej pocztówki.

Wieś z korzeniami w średniowieczu

Pierwsza wzmianka o Bychawce pochodzi z 1398 roku, kiedy to nadano jej nazwę od Bychawy – większego sąsiada. Na przełomie XIV i XV wieku powstał tu pierwszy murowany kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych.
W XVIII wieku miejscowość dzieli się na części A, B i C, a następnie powstaje Bychawka Plebańska – miejsce w dolinie z własną świątynią.

Gospodarka i społeczność

W XVII stuleciu w Bychawce funkcjonowała karczma i browar – ważne miejsca lokalnego życia, które przynosiły dochody, aż do momentu przejęcia przez władze rosyjskie w czasach powstania styczniowego.

Administracja i demografia

Dziś Bychawka Druga to wieś administracyjnie należąca do gminy Bychawa, w powiecie lubelskim, województwo lubelskie.
Zgodnie z danymi z Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku mieszkało tu 353 osób, a w 2021 liczba spadła do 314.

Kościół i społeczna tkanka

W centrum wsi dumnie stoi kościół pw. Wszystkich Świętych – jego historia sięga końca XVIII wieku, ale korzenie sięgają znacznie dalej. Pierwsze świątynie istniały tu już w XIV wieku – ufundowane przez lokalne rody, m.in. Bychawskich i Gruszeckich.

W latach 1816–1907 kościół był stopniowo rozbudowywany, przetrwał pożary i odbudowy, a epitafia rodów ziemiańskich zachowały się do dziś – świadectwo dawnej roli tych rodzin w religijnym i społecznym życiu bychawskiej społeczności.

Szkoła, bohaterowie, opór

Mimo niedużej skali – liczba mieszkańców Druga część wsi wynosiła 353 w 2011 roku – lokalna szkoła podstawowa im. Kajetana Koźmiana stanowi ważny punkt życia społecznego. To przykład klasycznej wiejskiej szkoły, gdzie nauczyciele znają każde dziecko z imienia – miejsce, gdzie historia i kultura regionu przeplatają się z edukacją.

Wśród lokalnych bohaterów wspomina się Bolesława Plantera – działacza ruchu oporu w czasie II wojny – czy Kajetana Koźmiana, poetę, którego grób znajduje się na tutejszym cmentarzu. Wspomnienia wojenne, takie jak relacje Janiny Kaniewskiej z Bychawki, dodają lokalnemu krajobrazowi drugiego, emocjonalnego wymiaru.

Mroczne echo przeszłości – zbrodnia sprzed lat

Na północy Kolonii Bychawka Druga, 24 listopada 1987 roku, dokonał się dramat: Anna K., 52‑latka, została brutalnie zamordowana – otrzymała kilkadziesiąt ciosów nożem, ciało zostało zdeformowane, w miejscu zbrodni znaleziono czapkę sprawcy.

Sprawa utknęła wtedy w martwym punkcie, pomimo że świadkowie wskazywali podejrzanego i znaleziony dowód – czapkę. Dopiero po 34 latach śledztwo zostało wznowione przez „Archiwum X” lubelskiej policji: analiza DNA z czapki doprowadziła do podejrzeń wobec 60‑letniego mężczyzny, który został zatrzymany po tym, jak pijany jechał skuterem – pobrano mu próbki i porównano z materiałem śledczym. Sprawa wciąż żyje w społecznej pamięci.

Źródła:

https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/teryt/tablica

https://lublin.policja.gov.pl/lub/aktualnosci/139070,Po-35-latach-zatrzymano-sprawce-brutalnego-morderstwa.html

https://www.lubelski.pl/bychawka-morderstwo-po-35-latach-zatrzymano-sprawce

https://polona.pl/item/slownik-geograficzny-krolestwa-polskiego-i-innych-krajow-slowianskich-t-1,ODI3Mjc4Ng

http://parafiabychawka.pl/historia-parafii/

https://teatrnn.pl/historiamowiona/fragmenty/wspomnienia-z-bychawki-z-okresu-ii-wojny-swiatowej