O Bramie Grodzkiej z 1778 roku

W książce z 1899 roku pt. „Z dziejów cechu mularskiego i kamieniarskiego w Lublinie” Hieronima Łopacińskiego odnalazłem dokument, z tego co pobieżnie¹ się zorientowałem, szerzej nie znany szerokiej rzeszy publiczności. Jak powszechnie wiadomo brama ta pod koniec XVIII wieku przeszła gruntowną przemianę, a wykonawcą jej projektu w 1785 roku był włoski architekt Dominik Merlini.

Jednakże we wspomnianej książce znajduje się opis Bramy Grodzkiej jeszcze sprzed przebudowy. I nawet całkiem przystępnie i dokładnie opisuje jej wygląd.

Opisanie dezolacyi Bramy Grodzką zwanej tu w Lublinie na moście zwodzonym sytouwaney przez St. pp. Cechmistrzów konsztu Mularskiego tam przytomnych zanotowane d. 31-ma January 1778 A.

1-mo. Widzieliśmy basztę przy bramie będącą podebraną z dawnych czasow y taż sama Baszta ma rysę y iest skłonna do upadku, przez ktorey, choway Boże, upadek mogłby miec y wielebne panny Miłosierne w murach swoich znaczną dezolacyą y ruinę¹).

2-do. Znayduie się tez przy bramie Plac pusty, ktory należy do kościoła Świętoduskiego w Ostrowie. Pod tym placem iest piwnica a nad tą piwnicą iest filar pierwszy, ktoren bardzo iest zdezolowany y potrzaskany. Ta piwnica miała swoy wchód z kamynicy przed tym na tymże placu będący, a teraz zamurowany y nowo wchod od fortki w bramie będący zrobiony, y ta piwnica podeszła pod bramę łokci 5, w ktorey piwnicy iest ryssuw z poprzycznik 7 y szyia wchodzący (tak) do tey piwnicy iest popadana, a w tey piwnicy ma swoje schowanie Sł. Błażey Janowski.

3-tio. Wychodząc z tey piwnicy do fortki iest dwie Ryssow świeżych, iedna w sklepieniu, a druga wyżey na boku.

4-to. Pomiędzy filarami generalnemy ma posesyią Sł. Janowski, w tey ścianie było trzy rysow dawnych y nowa iedna.

5-to. Za bramą maiący posesyią swoią szlach. Imci Pan Krebs R. I. (Rajca Lubelski) kazał wyrznąć nową piwnicę, ktora bokami pod filar ieden Bramy podchodzi²).

6-to. Przyczyna naygruntownieysza dezolacyi Bramy spadek impetyczny wody z całego miasta, ktora brama nie iest podmurowana, tylko dylami z obodwoch stron zabudowana.

7-mo. Z żydowskiego miasta idąc po prawey ręce filar trzeci y przy tym filarze iest Ryssa nowa znaczna u gury, a w środku tylko naznaczyła się.

8-o. Jest też wedle bramy w kamienicy Leybowska zwaney piwnica ciągnąca się pod kamienicę Sł. Kołumbowiczow, a w tey kamienicy Sł. Kołumbowiczow iest także piwnica pod 4-tym filarem bramy zrysowana, iakoż y przy tym filarze 4-tym iest znaczna ryssa dawna.

Podpisana przez Sł. Cechmistrzow, ktory iest starszy Sł. Pan Marcin Iwanowski, wtory Sł. Pan Jan Tobiasz Heince, Sł. P. Stanisław Tymuszowski, Sł. Pan Sebastian Czyżewski.

Jak widać, w styczniu 1778 roku cechmistrzowie sztuki murarskiej w Lublinie sporządzili oficjalny raport na temat fatalnego stanu technicznego Bramy Grodzkiej – jednej z głównych bram wjazdowych do Starego Miasta. Dokument został spisany 31 stycznia i przedstawia bardzo szczegółowy obraz ówczesnych zagrożeń, zarówno w samej bramie, jak i w przyległych kamienicach i piwnicach.

W tamtym czasie słowo „dezolacja” oznaczało skrajne zniszczenie, rozpad, stan technicznego rozpadu budowli. Używano go w dokumentach urzędowych, gdy obiekt był tak zniszczony, że groził zawaleniem lub nie nadawał się już do bezpiecznego użytkowania. Dzisiejszym odpowiednikiem byłoby określenie: „ruina w stanie katastrofy budowlanej”.

1. ChatGPT, Perplexity AI 🙂 ↩︎