Dys jest jedną z najstarszych parafii w województwie lubelskim, założoną między 1374 a 1425 rokiem, z erekcją datowaną na 1381 rok, dzięki fundacji Gabriela Górki. Pierwsza świątynia była drewniana, a obecny kościół zbudowano w drugiej połowie XVI wieku. Na przełomie XVI i XVII wieku, przez około kilkanaście lat, świątynia znajdowała się pod kontrolą protestantów, co było wynikiem działań ówczesnych właścicieli Dysa, rodziny Szamotulskich. W 1610 roku Dobrogost Szamotulski ponownie wprowadził księdza katolickiego, co wiązało się z rozbudową i odnowieniem kościoła, możliwe że przy współpracy z muratorem Janem Wolffem. W tym czasie dodano prezbiterium lub jego półkoliste zakończenie, podzielono wieżę, a być może wykonano sklepienia i stiukową dekorację.
Tutaj widzimy wnętrze kościoła wykonane w 1906 roku – via WPBC Lublin
W 1714 roku Jadwiga Niemyska, kolejna właścicielka Dysa, przekazała parafię mansjonarzom lubelskim. W 1748 roku zakrystia została pobielona, a ambona pomalowana. Rok 1781 przyniósł wykonanie nowego hełmu wieżowego oraz położenie dębowej posadzki. Kościół został ponownie konsekrowany po gruntownej restauracji w 1788 roku.
Na przełomie XIX i XX wieku kościół przeszedł kolejne zmiany, w tym restaurację wieży w 1899 roku, zamurowanie arkady wspierającej chór, co wiązało się z obudowaniem schodów, dobudowaniem kruchty od południa i dobudówką do zakrystii od północy, zmianą pokrycia dachu oraz ułożeniem nowej posadzki z marmuru kieleckiego między 1899 a 1901 rokiem. W 1912 roku kościół został odnowiony zarówno z zewnątrz, jak i wewnątrz.
Według tradycji ustnej, zarówno w nawie, jak i w prezbiterium pierwotnie znajdowały się sklepienia kolebkowe z lunetami, zdobione sztukaterią. Struktura ta została jednak usunięta z powodu uszkodzeń spowodowanych ciężarem budowli, co musiało nastąpić przed rokiem 1675, co potwierdza wizytacja, wspominająca o braku sklepień.
W 1950 roku dokonano znaczących zmian w kościele, usuwając ścianę działową, która oddzielała chór muzyczny na drugiej kondygnacji wieży od skarbca znajdującego się w środkowej części wieży. W tym czasie, nawę i częściowo prezbiterium ozdobiła polichromia autorstwa malarza Walenberga z Puław. Ponadto, odkryto dekorację stiukową w skarbcu oraz gotycki motyw murów na styku nawy i wieży. Stan techniczny ścian wewnętrznych, sklepień, stropów, konstrukcji dachowych, pokrycia dachu, wyposażenia i instalacji był oceniany jako dobry.
Lata 1980-1984 przyniosły remont generalny kościoła, w trakcie którego wymieniono fundamenty i wykonano izolację pionową ścian od strony północnej, a także zainstalowano opaskę odwadniającą. Część posadzki w kościele została przełożona, przeprowadzono ankrowanie wieży, a na elewacjach wieży położono siatkę rabitza. Całość obiektu została otynkowana i pomalowana dachem cynkolem. Przeprowadzono także częściową wymianę więźby dachowej, która została całkowicie zaimpregnowana. W kościele wykonano nową instalację elektryczną oraz posadzki i schody lastriko w kruchcie od strony południowej. Wymieniono również całość stolarki drzwiowej.
Dodatkowe prace obejmowały wizualizację płaskiej, prostokątnej ramy, flankowanej słupkami, gzymsu i krzyża w tynku przy otworze drzwiowym wieży. Zamurowano również rozglifione, kwadratowe, małe otwory okienne poniżej okien drugiej kondygnacji wieży.
Źródło:
Informacja o zabytku [https://zabytek.pl/pl/obiekty/dys-kosciol-par-pw-sw-jana-chrzciciela – dostęp kwiecień 2024]
Zdjęcia – http://bc.wbp.lublin.pl/
Dodaj komentarz